ΜΑΡΙΑ ΚΕΣΙΣΗ: Η ΑΠΛΗ ΖΩΗ ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΤΗΝ ΑΓΑΠΟΥΝ

της Μαρίας Δριμή

Ήταν ένα από αυτά τα συνηθισμένα πρωινά στο νοσοκομείο, που βλέπεις τη ρουτίνα να σε περιμένει μόλις ανοίξεις την πόρτα του τμήματος. Εκείνη την ημέρα, δίπλα στην πόρτα ήταν αραδιασμένες μερικές στοίβες παλιών βιβλίων. Η προέλευσή τους δεν έχει σημασία. Εκδόσεις αδιάφορες ή έργα αδιάφορα τα περισσότερα. Μπορούσα να διαλέξω και να πάρω ό,τι ήθελα, μου είπε η συνάδελφος που τα είχε φέρει. Ανάμεσά τους μου τράβηξαν την προσοχή τρία κιτρινισμένα από την πολυκαιρία βιβλιαράκια, ποιητικές συλλογές μιας άγνωστης σε μένα ποιήτριας: Απλή ζωή, Καλημέρα ανθρώποι και Ζάλογγο της Μαρίας Κεσίση. Η συλλογή Απλή ζωή φαίνεται να εκδόθηκε το 1951 μάλλον ως αυτοέκδοση, τυπωμένη στο τυπογραφείο «Ν. Μέλισσα» στην οδό Κιάφας 4. Η συλλογή Καλημέρα ανθρώποι εκδόθηκε το 1956 από τις εκδόσεις «Ίαμβος». Η Τρίτη συλλογή είναι αρκετά μεταγενέστερη (1969) και έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις «Ιωλκός». Και τα τρία βιβλία φέρουν ιδιόχειρες αφιερώσεις της ποιήτριας στον Σταύρο Σκουρλή και φαίνεται να του έχουν δωριστεί το 1999.

Ξεφύλλισα τα βιβλία και σταμάτησα σε ένα ποίημα από τη συλλογή Ζάλογγο:

ΤΑΡΑΝΤΕΛΛΑ

Σε κάποια χώρα μακρυνή

μιαν εποχή του σκοταδιού

απαγορέψαν τον χορό.

Κάθε χορό.

Μην το γελάς είναι βαρύ.

(Του νηου που μπαίνει στη ζωή

Μα και του γέρου που σχολνά

είναι στιγμές,

 που οι πεθυμιές

και νου και σάρκας και ψυχής,

σμίγουν.

Και χύνεται ο καϋμός

αβάσταγος σαν ποταμός.

Κι είναι ο χορός).

Υπομονέψανε καιρό.

Ώσπου μια σχόλη βραδυνή

ενός πολίτη οι πεθυμιές

-και νου και σάρκας και ψυχής-

σαν φλέβα φτάσαν τιναχτή

στα πόδια.

Μια, στη γη

χτυπά,

κι αντάρα θεοτική

ξεσπάει ολούθε η πεθυμιά.

Κι ένας τον άλλον ακλουθά

κι ουδέ ρωτάς κι ουδέ ρωτά.

Έτσι οι εποχές του σκοταδιού

πάντα νικούνται από το φως.

Κι η χώρα γίνεται χορός

και το ποτάμι πάει εμπρός.

Βρήκα το ποίημα τουλάχιστον γοητευτικό. Δεδομένης της εποχής που εκδόθηκε (1969), δεν μπορώ παρά να δω σαφείς αναφορές στη δικτατορία εκείνης της εποχής. Το διαδίκτυο συχνά διαθέτει απαντήσεις για τις πιο απίθανες απορίες που έχει κανείς. Στην ιστοσελίδα Ζαγόρι-Φύση και Πολιτισμός βρήκα τα εξής:

ΜΑΡΙΑ ΚΕΣΙΣΗ (1916-2004)

Γεννήθηκε στο Σιδηρόκαστρο, αλλά καταγόταν από τη Λάϊστα Ζαγορίου. Τέλειωσε με άριστα το Γυμνάσιο στο Σιδηρόκαστρο και στη συνέχεια τη Νομική Αθηνών. Εργάστηκε για 35 χρόνια ως υπάλληλος του ΙΚΑ Αθηνών. Έγραψε το πρώτο της ποίημα σε ηλικία 6 ετών. Ήταν μέλος του Λογοτεχνικού Συλλόγου Αθηνών και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη μετάφραση του έργου του φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα. Δημοσίευσε πολλά ποιήματά της σε εφημερίδες και περιοδικά όπως «Το Ζαγόρι μας» και τα «Λαϊστινά Νέα».

Έχει γράψει τα ακόλουθα έργα :

·         Απλή ζωή, Αθήνα 1951

·         Καλημέρα άνθρωποι, Αθήνα 1956

·         Ζάλογγο, Αθήνα 1970

·         Λυγμός περηφάνιας, Αθήνα 1976

·         Λυτρωμός, Αθήνα 1977

·         Επτά ποιητικά έργα του Λόρδου Μπάυρον (μετάφραση), Αθήνα

·         Τσάιλντ Χάρολντ (μετάφραση), Αθήνα

·         Ντον Ζουάν του Λόρδου Βύρωνα (μετάφραση), Αθήνα 1981

·         Νειάτα χρυσά, Αθήνα 1979

·         Νιόπαντρη στην κατοχή διηγιέται, Αθήνα 1983

·         Δέκα ποιήματα, Αθήνα 1986

·         Ντον Ζουαν του Λόρδου Βύρωνα, άσματα 5-8 (μετάφραση), Αθήνα 1985

·         Ο Άγγλος ποιητής Τζώρτζ Γκόρντον έκτος Λόρδον Μπάυρον, Σέρρες 1987

·         Ποιήματα και πεζά 1951 – ’88, Σέρρες 1989

·         Μπάυρον. Επιλογές από επιστολές, ημερολόγια και ποιήματα, (μετάφραση), Εκδ. Οδός Πανός, 1993

Και ο Σταύρος Σκουρλής; Υπήρξε ένας Ευρυτάνας ποιητής Θόδωρος Σ. Σκουρλής (1906-1969), που είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αμερική και είχε μελετήσει τον πολιτισμό των Ινδιάνων της Νότιας Αμερικής. Η ποίησή του διαπνεόταν από  ριζοσπαστικό και αγωνιστικό πνεύμα. Ο Θόδωρος Σκουρλής συνεργάστηκε στο περιοδικό «Κύκλος» του Απόστολου Μελαγχρινού. Το πατρώνυμο «Σ.» του Θόδωρου Σκουρλή με οδηγεί να υποθέσω ότι ο Σταύρος ήταν ο γιος του και συνδεόταν φιλικά με τη Μαρία Κεσίση. Και μάλλον έχω δίκιο, αφού μέσα στη συλλογή Ζάλογγο βρίσκω ένα σκόρπιο δακτυλογραφημένο δισέλιδο υπάρχουν μια σειρά (ανέκδοτα;) ποιήματα αφιερωμένα στον Θόδωρο Σκουρλή. Ο Σταύρος Σκουρλής

Η Απλή ζωή περιέχει ποιήματα με έντονες καρυωτακικές επιρροές. Η θεματική της τριανταπεντάχρονης τότε Κεσίση ακουμπάει στον έρωτα, τον θάνατο και στη φθορά που επιφέρει η καθημερινότητα. Το τοπίο στα ποιήματα της Κεσίση εναλλάσσεται. Υπάρχουν ποιήματα τοποθετημένα στη  φύση του χωριού («Ο λόφος») ή σε παραθαλάσσιο σκηνικό («Η βαρκούλα», «Θάλασσα»), καθώς και άλλα που εκτυλίσσονται σε καθαρά αστικό περιβάλλον («Αντίγραφα»).

ΑΝΤΙΓΡΑΦΑ

«Αντίγραφα και ξένων μεταφράσεις»

Μες στου, Ορφανίδη, κάτω τη στοά

πολλές τέτοιες ταμπέλες θα διαβάσης

σε ανήλιαγα γραφεία σκοτεινά

απ’ του Ορφανίδη κάτω σαν περάσεις.

Πέντε-έξη μηχανές αραδιασμένες

ολημερίς να καίη το ηλεκτρικό.

Ωχρές κι απ’ τη δουλειά καμπουριασμένες

γράφουν και γράφουν όλο οι δακτυλό

σα μηχανές πέντε-έξη αραδιασμένες

…Σήμερον εν Αθήναις…τη…του Μάη…

του χίλια εννεακόσια είκοσι οκτώ

μα η μηχανή τι γρήγορα χτυπάει…

Και γράφει κι εννεακόσια τριάντα οχτώ

Η μηχανή του χρόνου πώς γυρνάει…

Σαν ήρθανε φορούσαν και στολίδια

φιογκάκια πια στα ολόσγουρα μαλλιά.

Ολόχρυσα οι ελπίδες δαχτυλίδια

ακόμα ακόμα αγάπες και φιλιά…

Σαν ήρθανε φορούσαν και στολίδια.

«Αντίγραφα σχεδόν και παραφράσεις

της ζωντανής ζωής που έξω γελά».

Πολλές τέτοιες ταμπέλες θα διαβάσης

σε ασπρόμαυρα μαλλάκια και γιαλιά

απ’ του Ορφανίδη κάτω σαν περάσης…

Στην επόμενη συλλογή Καλημέρα ανθρώποι, που εκδόθηκε πέντε χρόνια αργότερα, η Κεσίση χάνει την αγνή, ρομαντική ματιά της ζωής και του θανάτου. Η γραφή της παίρνει έναν πιο δηκτικό, σχεδόν ειρωνικό τόνο. Οι αναφορές στον έρωτα παίρνουν πιο σαρκική χροιά: Βαθιά κλεισμένη στην αγκάλη του/κι εκείνος πιο φλογάτος/να σφίγγη μέσα στην ανάσα του/τη γέννα σου-άγρια προσευχή.

Το τελευταίο τμήμα της συλλογής επιγράφεται «Κύπρος» και περιέχει τέσσερα ποιήματα αφιερωμένα στην αγωνιστική δραστηριότητα της ΕΟΚΑ για την απελευθέρωση  της Κύπρου από τη Βρετανική αποικιοκρατία.

Η μεταγενέστερη συλλογή Ζάλογγο, γραμμένη στην περίοδο ωριμότητας της ποιήτριας και στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, έχει συχνά ηρωϊκό πνεύμα με αναφορές σε επικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας («Διγενής Ακρίτας», «Ζάλογγο», «25 Μαρτίου», «Στους μεγάλους μας νεκρούς του Σαράντα»). Όμως, στην ίδια συλλογή υπάρχουν και πιο προσωπικά ποιήματα με βιωματικές αναφορές και έντονο λυρισμό. Επίσης, υπάρχουν και ίχνη μιας πιο νεωτερικής γραφής, πιθανόν επιρροές της ποιήτριας από τη μοντερνιστική έκρηξη που ήταν από καιρό εμφανής στο έργο άλλων σύγχρονων της ποιητών:

ΑΛΛΑΓΗ

Όλα ζευγαρώσαν στο σπίτι μου:

Η φέτα του ψωμιού,

ο καφές.

Μα κι οι ματιές

απάνω σ’ ένα ωραίο βιβλίο.

Προ πάντων οι ματιές

ζευγαρωμένες

σ’ ένα ωραίο βιβλίο

την εύνοια της μοίρας μου

μού δείχνουν πλέον.

Οι σελίδες των δύο τελευταίων συλλογών έχουν μείνει άκοπες από τον Σταύρο Σκουρλή. Έτσι αναγκάζομαι να κοιτάζω λοξά μέσα τους για να διαβάσω τα ποιήματα. Σκέφτομαι ότι πρέπει να τις κόψω εγώ, για να απελευθερώσω τις λέξεις, όπως θα ήθελε και η ποιήτρια. Διστάζω όμως. Είναι σα να παραβιάζω μια νομιμοποιημένη από τον χρόνο ιδιωτικότητα.

Τα δακτυλογραφημένα ανέκδοτα ποιήματα πρέπει να έμειναν κι αυτά ανεπίδοτα. Ίσως η ποιήτρια αποφάσισε να τα δώσει στον γιο του Θόδωρου. Στην αριστερή κάτω γωνία της πρώτης σελίδας του βιβλίου, η ποιήτρια έχει βάλει τη σφραγίδα της:

Μαρία Ι. Κεσίση

Εμμ. Μπενάκη 136

Αθήνα  τ.τ. 107

Άλλη μια περίπτωση λογοτέχνη που δεν κατέκτησε τη δημοφιλία, αλλά που τα γραπτά που έμειναν πίσω ταιριάζουν μεταξύ τους σαν κομμάτια παλιού παζλ και διηγούνται την ιστορία του δημιουργού τους με γοητευτικά υπαινικτικό τρόπο. Στην πρώτη σελίδα της συλλογής Απλή ζωή, κάτω από τον τίτλο, αναγράφεται: 

"Η ΑΠΛΗ ΖΩΗ ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ 

ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΤΗΝ ΑΓΑΠΟΥΝ"